Berrikuntzak eginez

Produkzio-sistemak eta nekazaritza-jardunbide egokiak

Ikerketa-ildo honetan, produktibitatean, jardueraren jasangarritasunean eta produktuaren kalitate sentsorialean eta elikagarritasunean eragiten duten zenbait faktore abiotiko eta teknika agronomikoren efektua aztertzen da (ongarritzea, ureztaketa, lurrik gabeko laborantza eta txertakak).

Ongarritzearen ikuspegitik, landako ongarritze nitrogenodunaren diagnostiko-erreminten erabileran ari gara lanean, nitrogenoaren azaleko aplikazioa doitzeko aukera ematen baitute. Horrelako erremintak baliagarriak dira ongarritzean azpiproduktu organikoak erabiltzen direnean. Alde horretatik, ongarri organiko horien mineralizazio-dinamika ere aztertzen ari gara, dosia eta aplikatzeko unea landareen beharretara doitzeko eta, hala, nahi gabeko galerak saihesteko.

Bestalde, ureztaketaren kasuan, laboreen ur-beharren zenbatespenaren eta programazioaren arloan ari gara lanean. Eredu matematiko eta adimen artifizialean oinarritutako zenbait tresna erabiltzen ditugu ureztaketaren eraginkortasuna handitzeko, uraren jariatzeak, drainatzeak eta zuzeneko lurruntzeak eragindako galerak minimizatzeko aukera ematen baitute.

Ikerketa-ildo horrekin batera, berotegi barneko laborantza hidroponikoak lantzen ditugu. Landare-ekoizpeneko sistema intentsiboak dira; haietan, fertirrigazioaz gainera, klima-baldintzak modula daitezke, produkzio eta kalitate optimoak lortzeko. Karakterizatzen ari gara zer efektu duten ingurumen-faktoreek eta fertirrigazioak gure produktuen kalitate sentsorialean eta elikagarritasunean; adibidez, tomatean, piperrean eta urazan. Saiakuntzak egiten ditugu, halaber, txertakekin. Analizatzen ari gara zer efektu duten barazki batzuen ekoizpenean eta kalitatean, zeren eta baliabide eraginkor eta merke bat baitira patogeno batzuen aurka eta kontrako baldintza edafoklimatikoen aurka borrokatzeko.

Azkenik, ikerketa-ildo honetan, azterketa agrometeorologikoak eta eredu agronomikoak kalibratzeko eta ebaluatzeko azterketak ere egiten dira, aholkularitza agronomikorako erremintak hobetzeko eta, hala, nekazaritza-jarduerak berekin dituen ziurgabetasunak murrizten saiatzeko.

Ezagutza horiek guztiak aholkularitzako online-erreminta bidez eramaten dira sektorera, informazio geografikoko sistemekin integratuta, batzuetan. Zenbait faktore agronomikok laboreen ekoizpen-errendimenduan eta kalitatean nola eragiten duten jakiteko, landa-saiakuntzak egiten dira; hala, erreminta horiek balidatu eta doitu egin daitezke.

Ikerlariak:

AIZPURUA INSAUSTI, ANA
LANDERAS SANCHEZ, GORKA
RIGA SULTANA, PATRICK

Teknikariak:  

BENEDICTO GARCIA, LEYRE
CASTELLON HERNAEZ, ANDER
PEREZ PARMO, ROBERTO
RELLOSO BARRIO, JUAN BAUTISTA

Laguntzaileak/Analistak: 

ANGULO ALONSO, BEGOÑA
CUESTA OCHOA DE ZUAZOLA, M ANGELES
DE LA LLERA GLZ. DE DURANA, IKER
GARCIA D ALBNIZ ARTANO, ANDONI
GARCIA DE VICUÑA MTNEZ D ANTOÑANA, MANUEL
HEPPE FERNANDEZ, ENRIQUE
MARIÑO MARTINEZ, MANUEL
MARTIN GARCIA, PASCUAL
ORTIZ VADILLO, ALBERTO

Landareen hobekuntza genetikoa

Landareen hobekuntza genetikoaren arloan lan egiteko, beharrezkoa da, oinarritzat, zenbait espezieren germoplasma-bankuak genotipoz hornituta mantentzea (artoa, babarruna, tomatea, patata eta piperra); genotipo horiek, gero, parental gisa erabiltzen dira balio erantsiko ezaugarriak dituzten barietate berriak garatzeko. Parental horiek karakterizatu, ebaluatu eta dokumentatu egiten dira. Hala, kultibarrik egokienak hauta daitezke hobekuntza-helburuen arabera. Nagusiki, errendimendua, kalitatea eta faktore biotiko eta abiotikoekiko erresistentzia izaten dira helburu horiek. Hobekuntza genetiko tradizionalaren bidez, kalitate eta balio nutrizional handiko barietateak sortzea dugu helburu. Barietate propioak eta gure baldintza agroekologikoetara egokituak eskuratuz gero, ez geundeke hain kanpokoen mende; hala, laboreen lehiakortasuna eta jasangarritasuna handituko lirateke.

Modu paraleloan, erreminta genomikoak erabiliz, espezieen baliabide genetikoetan zer aldakortasun dagoen analizatzen da, nekazaritza-ekoizpenerako erabilgarriak izan daitezkeen geneei antzemateko, eta gene horien ea interesekoak diren eta zer aplikazio izan lezaketen aztertzen da. Mapa genetikoak, gene hautagaien detekzioa eta markatzailez lagundutako hautespena erabiltzen dira ereduak egiteko eta, hala, ondorengoen eta mapaketa-bildumen jokaera agronomikoa aurreikusteko, etorkizunik handieneko genotipoak hautatzeko helburuarekin.

Bestalde, tokiko barietate batzuen kalitate sentsoriala eta elikagarritasuna karakterizatzen ditugu; adibidez, tomatearena. Kontsumitzaileek gero eta gehiago eskatzen duten produktu horren balio komertziala handitzea da helburua.

Azkenik, basogintzaren eremu espezifikoan, erreminta bioteknologiko batzuk aplikatuz —adibidez, enbriogenesi somatikoa—, landare hautatuak eta zenbait girotara egokituak ekoizteko sistemak garatu ahal izan ditugu. Halaber aztertzen dugu zer mekanismo fisiologikoren bidez “jasaten” edo modu egokiagoan erantzuten duten espezie batzuek zenbait estres-motaren aurrean. Ikertzen jarraitzen dugu baso-espezie batzuen hobekuntza genetikorako programetan erabiltzeko metodoak garatzen laguntzeko. Adibidez, Pinus radiata espeziearenean, balio ekonomiko nabarmena baitu mundu osoan eta Euskadin.

Ikerlariak:

GONZALEZ GOICOECHEA, PABLO
MONCALEAN GUILLEN, PALOMA
RIGA SULTANA, PATRICK
RITTER AZPITARTE, ENRIQUE
RUIZ DE GALARRETA GOMEZ, JOSE IGNACIO

Teknologoak:

BARANDALLA URTIAGA, LEIRE
HERNANDEZ MUÑOZ, MONICA

Teknikariak:
MONTALBAN PEREZ, ITZIAR
HERRAN CEREZO, ANA BELEN
GARCIA MENDIGUREN, OLATZ

Laguntzaileak/Analistak:
ABAUNZA AGUIRREZABAL, LEIRE
CASTAÑO MORENO, CARLOS
ELORRIETA ARANA, FCO. JAVIER
GUTIERREZ GALIANO, ISIDRA
HERRAN SALVIDEA, CARLOS
ISASMENDI GALDOS, ANDER
SAENZ-URTURI RODRIGUEZ, PATXI

Hondakinen tratamendua eta balorizazioa

“Batzuentzat zaborra dena altxor bat izan daiteke beste batzuentzat” 1995etik dihardugu horretan, nekazaritzako elikagaien sektorean sortzen diren hondakin organikoetarako irtenbide teknologikoak ematen. Energia ekoiztea; balio erantsi handiko ongarriak sortzea; tratamendu konbentzionalez haraindi, zenbait erabileratarako biomolekulak lortzea; sektore alternatiboetan zuzenean erabiltzea. Horrelako irtenbideak proposatzen ditugu, besteak beste, nekazaritzako elikagaien zero hondakineko kate-balioak lortzeko, non batzuek baztertzen dutena negozio berde berri batzuen lehengai bihurtzen baita ekonomia zirkular baten esparruan.

Gure helburua, alde horretatik, azpiproduktu organikoak modu integralean kudeatzeko estrategia bat diseinatzea da, aukera emango duena prozesu jakin batzuetako hondakinak beste enpresa-/ekonomia-jarduera batzuetarako lehengai bihurtzeko, balorizazioaren bidez espazio jasangarri bat sortzeko xedearekin. Hondakin ez-arriskutsuen maneiu integraturako zenbait modu ezartzen dira, haien arteko sinergiak aprobetxatuz, ekonomiaren eta ingurumenaren aldetik errentagarrien gertatzen den irtenbidea hartu ahal izateko, “ekonomia zirkular” eta sinbiotikoaren kontzeptuaren esparruan.

Gainera, jasangarritasun-ikuspegia lantzen dugu zenbait prozesutan, laboreen integrazioaren bidez, nekazaritzako elikagaien hondakin batzuk eta industriako efluente batzuk erabiliz. Prozesu horien artean, metodologia bioteknologikoak daude. Adibidez, hidrolisi entzimatikoa. Nekazaritzako elikagaien hondakinetan erabiltzen dugu, mantenugaiak berreskuratzeko (proteinak eta azukreak), haiekin kultibo-inguruneak prestatzeko. Hidrolizatu horien integrazioak (1) aukera ematen du hondakinetako nitrogenoa eta karbonoa birziklatzeko eta merkatu batzuetan balioa duen biomasa berri gisa balorizatzeko; (2) prozesuen jasangarritasuna hobetzen du; eta (3) “biofindegi” kontzeptuan biltzen diren printzipioetara egokitzen da.

Ikerlariak:
CASTAÑON DE LA TORRE, SONIA
PINTO TOBALINA, MIRIAM

Teknologoak:  
SUAREZ ALVAREZ, SONIA

Teknikariak: 
URRETA GOMEZ, IRATXE
VIRGEL MENCHACA, SUSANA

Nekazaritzako elikagaietarako intereseko biomolekulak

Aktiboki integratzen gara teknologia eta joera berriekin, ekoizte-jarduera berriak sortuz, gure produktu primarioak beste sektore batzuetan lehiatu daitezen lagunduz, biomolekula osasungarri eta interesgarriak ekoizteko alternatibak identifikatuz eta bilatuz. Ikerketa-ildo hau landare-zelulen eta mikroorganismoen (mikroalga, bakterio eta zianobakterioen) kultibo alternatiboen bioprozesuak optimizatzera eta ezartzera bideratuta dago, nekazaritzako elikagaietan aplikazioak dituzten intereseko biomolekulak modu bideratuan ekoizteko (Omega 3 eta Omega 6 gantz-azido esentzialen, pigmentu naturalen eta konposatu antioxidatzaileen ekoizpena). Kultibo horietatik abiatuta, irin bereiziak lortzen ditugu; gero, prozesuaren arabera, pentsuak aberastera edo ongarri eta/edo elikagai funtzionalak garatzera bideratuko dira.

Halaber da gure helburua, kultibo-prozesuak optimizatzeaz eta mikroorganismo natiboak erabiltzeaz gainera, nekazaritzako elikagaien industrian eta/edo nutrazeutikan erabiltzen diren mikroorganismo-espezie berriak isolatzea, hautatzea, identifikatzea eta kultibatzea. Batzuetan, orobat, landare-zelulen kultibo heterologoak egiteko behar den teknologia behar dugu, eta badugu, kultibo horiek proteina eta molekula bioaktiboak ekoizteko plataforma gisa erabiltzeko.

Kultibo-prozesu horiek erabil daitezke, halaber, sektore bioenergetikoan interesa duten molekulak ekoizteko. Halakoetan, mikroalgen biomasaren eduki energetikoa handitzeko aukera ematen duten kultibo-baldintzak ezartzea da helburua; horretarako, espezie batzuen zeluletan olioak eta/edo karbohidratoak metatzea sustatzen da.

Gure kultibo-prozesu guztiak jasangarritasun-ikuspegiarekin garatzen dira, nekazaritzako elikagaien hondakin batzuk eta industriako efluente batzuk kultibo-prozesuan integra baitaitezke. Horretarako, nekazaritzako elikagaien hondakinetatik mantenugaiak berreskuratzeko metodologiak garatzen dihardu gure taldeak, eta mantenugai horiek nutrizio-osagarri gisa aprobetxatzen dira mikroorganismoak (mikroalgak, bakterioak eta zianobakterioak) kultibatzeko inguruneak prestatzeko.

Ikerlariak:
CASTAÑON DE LA TORRE, SONIA
Teknologoak:
SUAREZ ALVAREZ, SONIA
Teknikariak:
HERRAN CEREZO, ANA BELEN
URRETA GOMEZ, IRATXE

Bizi-zikloaren analisia

Bizi-zikloaren analisiaren bidez (BZA), produktu edo zerbitzu baten fase guztietako ingurumen-inpaktuari buruzko informazioa lortzen da modu sintetiko eta objektiboan. Ikerketa-ildo honen helburua nekazaritzako elikagaien sektoreari jasangarriago izaten laguntzea da, baliabideak erabiltzean eta hondakinak sortzean izaten diren ingurumen-inpaktu nagusien kudeaketaren bidez.

Neikerren, BZA-aren metodologiaren bidez, lanean dihardugu dieta jasangarriagoak sustatzeko, hau da, klimari, osasunari eta inguruneari lotuago dagoen nekazaritza-ekoizpen bateranzko trantsizioa berekin dakarten dietak sustatzeko. Gainera, dieta jasangarriek elikagaien biodibertsitatearen erabilera sustatzen dute, tokiko elikagai tradizionalen erabilera barne.

Ikerlariak:
DEL HIERRO, OSCAR
UNAMUNZAGA GALARZA, OLATZ

Guardar

Guardar

Guardar